Anasayfa / BMYMS / BMYMS Kapsam
BMYMS Kapsam

Önleyici Tebdirler

Alışılagelmiş genel görüşe göre “önleme çözüm bulmaktan daha iyidir”. Bu önerme kamuoyunun güvenine, kurumların etkinliğine, ekonomik kalkınmaya ve devlet güvenliğine karşı bir tehdit söz konusu olduğunda, yolsuzluğun önlenmesi açısından özellikle doğrudur. En başarılı ceza hukuku yaptırımı dahi suçun işlenişinden ve yolsuzluğun zararlı sonuçlarının ortaya çıkmasından sonra uygulanabilir. 
Taraf ülkeler yolsuzluğu farklı yönlerden ele alırlar. Toplum bilincine hitap ederek kamunun yolsuzluğa karşı duruşunu ve bununla birlikte kamu yönetiminin bütünlüğünü güçlendirmek başlıca araçlardır. Yolsuzluk riskinin belirlenmesi ve ele alınmasında yolsuzluğun yaratacağı tehlikeleri risk değerlendirilmesi yolu daha da yaygın bir hale gelmektedir. 
Yolsuzluğun önlenmesinin önemi Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi’nin 2. Bölümünde belirtilmiştir. Sözleşme, yolsuzluk risklerinin aşağıdaki başlıklarla ele alınması gerekliliğinin altını çizer. 

Yolsuzluğa Karşı Etkili ve Koordine Edilmiş Politikalar Üretmek
Yolsuzluğa karşı, yolsuzluğun nedenlerini belirleyen ve bu nedenleri ele alarak pratik, koordine ve etkili önlemler taahhüt eden tutarlı bir yolsuzlukla mücadele politikası geliştirmek, başarı için bir ön şarttır. Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi, Taraf Devletlerin yolsuzlukla mücadele stratejilerinin geliştirilmesi veya gözden geçirilmesi için teknik yardım sağlayarak yolsuzlukla mücadele politikaları geliştirme çabalarını desteklemektedir. Deneyimlerimiz, Ulusal Yolsuzlukla Mücadele Stratejileri: Kalkınma ve Uygulama İçin Pratik Bir Rehber’de özetlenmiştir.

Kamu Alımlarında Adil ve Şeffaf Bir Sistem
Nesnellik, şeffaflık ve rekabet ilkeleri üzerine kurulu bir satın alma sistemi kurmak, hem kamu tasarrufunu sağlamak hem de hükümetin politika ve gelişim hedeflerine ulaşılmasını sağlamak için önemlidir. Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi, Taraf Devletlere tedarik sistemlerini güçlendirmeleri için yardım sağlar, bu önemli hedefe ulaşmalarında devletlere yardımcı olacak araçlar geliştirmiştir.

Kamu Sektörünün Bütünlüğünü Güçlendirmek 
Ülkenin kamu idaresinin şeffaf, vatandaşlara karşı sorumlu, çıkar çatışmalarından uzak ve açık kurallar çerçevesinde faaliyet göstermesini sağlamak, bakanlıkların ve kurumların etkin bir şekilde faaliyet göstermesi için önemlidir. Bu durum hem kamu hizmeti gören hem de hukuki yaptırım uygulama gücü olan kurumların etkinliğinin sağlanmasına yardımcı olur.

Güçlendirilmiş Şeffaflık ve Kamusal Değerlendirme 
Bilgiye özgürce erişen bilinçli bir toplum, yolsuzluğa karşı caydırıcı bir güçtür. Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi, şeffaflığın, kamu raporlarının ve yolsuzluğun önlenmesine ilişkin bilgilere erişimin öneminin altını çizmektedir.
Adli hizmetlerin ve kovuşturma hizmetlerinin bütünlüğünün güçlendirilmesi, özel sektörde yolsuzluğun ele alınması ve toplumun katılımının desteklenmesi, yolsuzluğun önlenmesine yönelik etkili bir sistemin diğer önemli unsurlarıdır.
Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi, Önleme Çalışma Grubu aracılığıyla, Taraf Devletlerin yolsuzluğun önlenmesi ve değişimini kolaylaştırmak için aldıkları farklı yaklaşımlar hakkında bilgi toplar ve böylece ulusal yolsuzluk önleme hizmetleri tarafından geliştirilen uygulamaları destekler.

Kaynakça
• Uluslararası Yolsuzlukla Mücadele Günü Kampanya Materyalleri
• Sosyal Kontrol Mekanizmaları Yoluyla Yolsuzluk Kurbanlarını Güçlendirmek
• Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi Sivil Toplum Koalisyonu ve Gözden Geçirme Süreci ile İlgili Eğitim Videoları
• Yolsuzlukla Mücadele Çabaları için Kamu Desteği Oluşturma - Yolsuzlukla Mücadele Temsilcilerinin Neden ve Nasıl İletişim Kurmaya İhtiyacı Var?
• Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi: Önemli Kamu Olaylarında Yolsuzluğa Karşı Koruma Stratejisi
• Kamu Alımlarında Yolsuzlukla Mücadele ve Kamu Maliyesinin Yönetimi Rehberi 
• 2011 Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu Kamu Alımı Üzerine Model Yasa
• Yolsuzluğun Bildirilmesi: Hükümetler ve Gazeteciler İçin Bir Kaynak Aracı
• Hindistan: Özel Kamu Ortaklığı Projelerinde Şeffaflık, Objektiflik ve Rekabet
• Meksika: Kamu Alımlarında Şeffaflık, Objektiflik ve Rekabet
• Rapor Eden Kişilerin Korunmasında Uygulamalara İlişkin Kaynak Rehberi
• Ulusal Yolsuzlukla Mücadele Stratejileri - Kalkınma ve Uygulama için Pratik Bir Rehber

Yolsuzluğa Karşı Uluslararası İşbirliği

Başarılı bir uluslararası işbirliği yolsuzluğun yıpratıcı etkilerini yok etmek için bir zorunluluktur. Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi, Devletlerin hem resmi hem de gayri resmî düzeyde uluslararası işbirliğine dâhil olmaları için güçlü bir çerçeve sunmaktadır. 

Sözleşmenin ana amaçlarından biri uluslararası işbirliğini teşvik etmek, bu işbirliğine olanak sağlamak ve yolsuzluğa karşı böyle bir iş birliğine destek vermektir. Sözleşme'nin IV. Bölümü, suçluların iadesi, karşılıklı adli yardım ve mahkûm edilen kişilerin transferi gibi uluslararası işbirliğinin ana yöntemleri hakkında ayrıntılı hükümler içermektedir; aynı zamanda hukuki yaptırımlarda işbirliğini, müşterek soruşturmaları ve özel soruşturma tekniklerini de kapsamaktadır. Ayrıca, Sözleşmenin 43. maddesi, Taraf Devletlerin, kendi iç hukuk sistemiyle tutarlı ve uygun bir şekilde, hukuki ve idari konulardaki davaların soruşturulmasında birbirlerine yardım etmeyi göz önünde bulundurmalarını gerektirmektedir.
 
Taraf Devletler Konferansı, 2011 yılında, uluslararası işbirliği konusunda özel açık uçlu hükümetler arası uzman toplantıları düzenlemeye karar vermiştir. Bu tür toplantılar, devletlerarasında deneyimlerin değişimini kolaylaştırmayı, devletlerin ulusal düzeyde kapasitelerini güçlendirmek için iyi uygulamalara ilişkin bilgi yaymayı ve yetkili makamları, yolsuzlukla mücadele kurumlarını bir araya getirerek suçluyu talep eden ve suçlunun talep edildiği devletler arasında iş birliğini teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Yolsuzlukla mücadele eden makamlar ve pratisyenler de suçluların iadesi ve hukuki yardım sürecine dâhildir. 
 
Gözden geçirme süreci sonucunda önemli miktarda bilgi toplanmış ve bu husus Bölüm IV'ün uygulanmasıyla ilgili tematik raporlarda düzenlenmiştir. Sekreterlik ayrıca, yolsuzluk davalarında uluslararası işbirliğine ilişkin önemli gözlemleri özetleyen Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi'nin Uygulama Durumunu da yayınlamıştır. 

Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi Yolsuzlukla Mücadelede Uluslararası İşbirliğini Sağlama Çalışması
Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi, sözleşmeye dayanarak taraf Devletler arasında uluslararası işbirliğini kolaylaştırmaya ve teşvik etmeye devam etmektedir. BMUSO düzenli olarak uygulayıcılar için kapasite geliştirme eğitimleri düzenler ve bunun yanında en son teknoloji ürünü teknik araç ve kaynakları günceller. 
 
BMUSO, uluslararası iş birliği için ulusal merkezi otoritelerin çevrimiçi bir dizinini elinde bulundurmaktadır; TRACK (Yolsuzlukla Mücadele Bilinci için Araç ve Kaynaklar) portalı, uluslararası işbirliği ile ilgili Taraf Devletlerin mevzuatını içermekte ve BMUSO'nun BMYMS ülke profilleri sayfası ile ilgili inceleme sürecinin sonuçlarının da dâhil olduğu derinlemesine bilgi içermektedir.
 
BMUSO ayrıca el kitapları, eğitim kılavuzları, örnek yasalar, ilgili içtihat hukukunun özetleri ve yasal yorumlar, karşılıklı hukuki destek talep yazarı aracı ve uluslararası işbirliğini kolaylaştırmak ve Devletlerin işbirliği yapma kapasitesini geliştirmek için çeşitli materyaller de dâhil olmak üzere Devletlerin uluslararası yolsuzluk davalarında işbirliğinde bulunabilmeleri için pratik yardım araçları geliştirmiştir.

BMUSO, Dünya Bankası ile yaptığı Çalınmış Varlıkların Geri Alınması İnisiyatifi (StAR Initiative) aracılığıyla varlık iyileştirme bağlamında uluslararası işbirliği ile ilgili hedeflenmiş bir yardım sunmaya devam ediyor.

Varlıkların Geri Alınması 
“Gelişmekte olan ülkeler, her yıl rüşvet, fonların kötüye kullanılması ve diğer yolsuzluk uygulamalarıyla 20 ila 40 milyar arasında ABD Doları kaybetmektedir. Yolsuzluk kaynaklı bu gelirlerin çoğu, dünyanın finans merkezlerinde "güvenli bir liman" bulmaktadır. Yolsuzluk kaynaklı bu süreçler, sosyal hizmetler ve ekonomik kalkınma programlarına zarar vermekte ve dünyanın en yoksul ülkelerinin daha da yoksullaşmasına neden olmaktadır. Mağdurlar; eğitim ihtiyacı olan çocuklar, tedavi ihtiyacı olan hastalar ile adil hisse paylarına katkıda bulunan ve kamu fonlarının hayatlarını iyileştirmek için kullanıldığı güvencesini hak eden tüm toplum üyelerinden oluşmaktadır.” 

-    Yury Fedotov, BMUSO Yetkili Direktörü ve Ngozi N. Okonjo-Iweala, Dünya Bankası Genel Müdürü, Varlıkların Geri Alınması Elkitabının Önsözünden
Çalınan malvarlıklarının izlenmesi, dondurulması, bunlara el konulması ve menşe ülkeye geri gönderilmesi süreci genellikle karmaşık ve uzun bir süreç olup çok sayıda yargı kolunun ilgilendirir, ilaveten sıklıkla görülen teknik, hukuki veya politik engellerle süreç daha da karmaşıklaşır. 

Uluslararası toplum, yolsuzluk sorununun ciddiyetini, yolsuzluğun yıkıcı etkileriyle mücadele etmek ve yolsuzluk kaynaklı gelirlerin önlenmesini sağlamak için geliştirilmiş mekanizmalara duyulan ihtiyacı kabul ederek, Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi’nde yeni bir çerçeve sunmuştur. Sözleşmenin V. Bölümü, çalınmış malların iadesi için bu çerçeveyi sağlar. Taraf devletlerin bu hususta yolsuzluk gelirlerini sınırlamak, ele geçirmek ve yolsuzluktan elde edilen gelirlerin iadesini sağlamak için önlemler alması gerekir. Sözleşme’nin V. Bölümü uyarınca,

Madde 51:
Bu bölüm uyarınca varlıkların iadesi, bu Sözleşmenin temel ilkelerindendir ve Taraf Devletler, bu konuda birbirlerine en geniş işbirliği ve desteği sağlayacaklardır.

Varlıkların Geri Alınması Çalışmalarının Geliştirilmesi 
Varlıkların geri alınması küresel gündemde önemli bir yer kaplamaktadır ve Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun sürdürdüğü ilgiye ek olarak, Hedef 16.4 kapsamında Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri'ne ve Kalkınma için Finansman Hakkında Addis Ababa Eylem Gündemi kapsamındaki taahhütlere dâhil edilmiştir. Ayrıca, 2016 yılında başlatılan Yolsuzluk için Uygulama İnceleme Mekanizması'nın ikinci döngüsünün ve bu döngünün varlıkların geri alınmasının kapsamını belirlemesinin, varlıkların geri alınmasının hızlanmasına katkıda bulunması beklenmektedir.
Hedef 16.4 ve Addis Ababa Eylem Planında, çalıntı varlıkların geri alınması ve iadesinin güçlendirilmesi çalışmalarını geliştirme düşüncesi yer almaktadır. Bu düşünce uluslararası toplumu, “Etkin Varlık Geri Alımı Hakkında Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesine Taraf Ülkeler Konferansı 6/3 Kararı” doğrultusunda, varlıkların iadesi hususunda doğru uygulamalar yapmaya teşvik eder. Bu Konferans aynı zamanda, Taraf Devletler ve Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisini bu doğru uygulamaları tespit ederek el konulan ve haczedilen varlıkların yönetimini sağlamaları konusunda da teşvik eder. Bu teşvik içerisinde, sürdürülebilir bir kalkınmaya katkı sağlama düşüncesi de yer alır. Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi, Etiyopya ve İsviçre tarafından ortaklaşa desteklenmiş, sürdürülebilir kalkınmanın desteğiyle, iade edilen ve geri alınan çalıntı varlıkların yönetimi ve elden çıkarılması konusundaki doğru uygulamaları belirleme sürecini de bu hususta başlatmıştır. Bu girişimin ilk uzman grubu toplantısı, Şubat 2017'de Addis Ababa'da gerçekleştirildi ve ilk defa, varlık geri alınması ve iadesi konusunda çalışan farklı kesimleri bir araya getirdi. 

El Konulmuş veya Müsadere Edilmiş Varlıkların Yönetimi
Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesine Taraf Devletler Konferansı, beşinci oturumunda, "Varlıkların geri alınmasında uluslararası işbirliğinin kolaylaştırılması" konulu 5/3 sayılı kararı kabul etti. Bu karar, "Taraf Devletleri ve Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi’ni, dondurulmuş, ele geçirilmiş ve el konulmuş varlıkların yönetimi, kullanımı ve elden çıkarılması konusundaki deneyimlerini paylaşmak ve gerektiği gibi en doğru uygulamaları belirlemek ve mevcut kaynaklara dayanarak ele geçirilen varlıkların ve bu konuda bağlayıcı olmayan ilkeleri geliştirmek konusunda teşvik etti.” 

Çalınmış Varlıkların Geri Alınması İnisiyatifi 
Çalınan Varlıkların Geri Alınması (StAR) İnisiyatifi, Dünya Bankası ve Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Örgütü (UNODC) tarafından Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi'nin onaylanması ve uygulanması için Eylül 2007'de başlatılmıştır. Sözleşme ve özellikle sözleşmenin V. Bölümü, varlıkların geri alınması için ilk kapsamlı çerçeveyi sağlar. Bu yenilikçi ortaklık, yolsuz fonlar için “güvenli limanları” sonlandırmak için uluslararası çabaları desteklemektedir. StAR, yolsuzluk gelirlerinin aklanmasını önlemek ve çalıntı varlıkların daha sistemli ve zamanında geri dönüşünü sağlamak için gelişmekte olan ülkeler ve finans merkezleri ile birlikte çalışmaktadır.

Varlıkların Geri Alınması Üzerine Açık Uçlu Hükümetlerarası Çalışma Grubu 
“Varlıkların Geri Alınması Üzerine Çalışma Grubu” olarak adlandırılan Açık Uçlu Hükümetlerarası Çalışma Grubu, Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesine Taraf Devletlerin bir yardımcı kuruluşudur. Varlıkların Geri Alınması ile ilgili bu Çalışma Grubu, Taraf Devletler Konferansının yolsuzluk gelirlerinin iadesini yerine getirmesine yardımcı olmaktan ve bu konuda tavsiyede bulunmaktan sorumludur. Bu görev, BMYMS'nin, çalınan varlıkların geri alınması ve iadesini temel bir ilke olarak benimseyen 5. bölümüne uygundur.

Kaynakça
  • TRACK- Varlıkların Geri Alınması
  • Varlıkların Geri Alınması ile İlgili 175'den Fazla Farklı Yargı Sisteminden Yasa ve Yönetmelik
  • StAR Asset Recovery Watch – Varlıkların Geri Alınmasına İlişkin Davaların Bulunduğu Veritabanı
  • StAR Önemli Yolsuzluk Davalarına İlişkin Veritabanı: Büyük Ölçekli Yolsuzluk Davalarının Derlenmesi
  • StAR Yayınları