Tanım :
Uluslararası istinabe (adli yardımlaşma), bir devletin yetkili bir adli makamının diğer bir devletin adli makamı adına yerine getirdiği işlemler bütünüdür. İstinabe işlemleri, ilgili devletlerle aramızda yürürlükte bulunan ikili antlaşma ya da çok taraflı sözleşmeler, bunların bulunmaması halinde de, uluslararası teamül hukuku kuralları ve karşılıklılık ilkesi çerçevesinde yürütülmektedir.

Merkezi Makam :
6706 sayılı Cezaî Konularda Uluslararası Adlî İş Birliği Kanununun 2 nci maddesi uyarınca Adalet Bakanlığı, uluslararası adli yardımlaşma işlemlerinde Merkezi Makam olarak görev yapar. Bu görev Adalet Bakanlığı bünyesinde bulunan Dış İlişkiler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü tarafından yerine getirilir.

Uluslararası ceza istinabe yoluyla yerine getirilebilecek işlemler:
Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler, ikili andlaşmalar ile uluslararası teamül hukuku çerçevesinde cezai konularda adli yardımlaşmayla yoluyla yerine getirilebilecek işlemler aşağıda belirtilmiştir.

a) Şüpheli veya sanıkların ifadelerinin alınması veya sorgularının yapılması,
b) Mağdur, müşteki, katılan, tanık veya bilirkişilerin dinlenmesi,
c) Bilgi ve delil temini, banka kayıtları, muhasebe belgeleri, şirket dosyaları ve ticari belgeler de dâhil olmak üzere, ilgili belge ve kayıtların asıllarının veya tasdikli suretlerinin sağlanması,
d) Delil toplamak amacıyla; kazanç, malvarlığı, araç-gereç ya da diğer hususların tespiti veya izlenmesi,
e) Delil amaçlı arama ve el koyma, eşya ve yer incelemesi,


Uluslararası Mevzuat:
Cezai konularda uluslararası adli yardımlaşma çoğunlukla Ceza İşlerinde Karşılıklı Adli Yardım Avrupa Sözleşmesi (CİKAYAS)ve bu Sözleşme’nin Ek 1 ve 2 nolu Protokolleri hükümleri kapsamında yerine getirilmektedir.
Anılan Sözleşme haricinde de, Birleşmiş Milletler nezdinde “Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi” ve diğer uluslararası kuruluşlar nezdinde de “Terörizmin Önlenmesine Dair Avrupa Sözleşmesi” ve “Uluslararası Ticari İşlerde Yabancı Kamu Görevlilerine Rüşvet Verilmesinin Önlenmesi Sözleşmesi” gibi sözleşmelerde de adli yardımlaşmaya ilişkin hükümler yer almaktadır.

CİKAYAS’a taraf olmayan ve aramızda ikili andlaşma olan devletlerle olan ceza adli yardımlaşma işlemleri ikili antlaşmalar kapsamında yerine getirilmektedir.
Aramızda çok taraflı sözleşme veya ikili andlaşma olmayan ülkelerle ise, adli yardımlaşma işlemleri mütekabiliyet (karşılıklılık) ilkesine göre yerine getirilmektedir.

ULUSAL MEVZUAT
Cezai konularda uluslararası adli yardımlaşmanın usul ve esasları, özel bir kanunla 6706 sayılı Cezaî Konularda Uluslararası Adlî İş Birliği Kanunu ile düzenlenmiştir.
Cezai konularda adli yardımlaşma, anılan Kanunun üç maddeden oluşan ikinci Bölümünde düzenlenmiş olup, Kanunun 7 nci maddesi Türk adli mercilerin talepleri, 8 inci maddesi yabancı adli mercilerin taleplerine ilişkin düzenlemeleri içerirken 9 uncu maddesinde ise, video konferans yoluyla adli yardımlaşmaya ilişkin düzenleme bulunmaktadır.
Kanunun 5 inci maddesinde yer alan düzenleme bağlamında, adli yardımlaşma talepleri yerine getirilirken, Kanunda ve diğer kanunlarda hüküm bulunmaması halinde Ceza Muhakemesi Kanunu uygulanacaktır.
Kanunun yanı sıra, adli yardımlaşma işlemlerinin temel prensipleri Bakanlığımızın 16.11.2011 tarihli ve 69/2 sayılı ‘Uluslararası Ceza İstinabe İşlemlerinde Adli Makamlarımızca Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar’ konulu Genelgesinde gösterilmiştir.