Uluslararası istinabenin kaynakları ikili anlaşma veya çok taraflı sözleşmeler ile uluslararası adli yardımlaşma kurallarıdır. Genel olarak uluslararası usul hukukunda istinabe, mahkemenin görmekte olduğu bir davada nihaî karara varabilmek için fiilî ve hukuki engeller nedeniyle yapamayacağı tarafların veya tanıkların dinlenilmesi, bilirkişi incelemesi, keşif yapılması, adres tespitinin yapılması, belge ve bilgilerin istenmesi, kan alınması, DNA testinin yapılması, sağlık raporunun alınması, nüfus kayıt örneğinin istenmesi, ekonomik ve sosyal durumun araştırılması gibi usulî işlemlerin Devletler arasında karşılıklı olarak adli yardımlaşma çerçevesinde yerine getirilmesidir. Türkiye bir çok devlet ile istinabe taleplerinin yerine getirilmesi için iki taraflı adli yardımlaşma anlaşmaları imzalamış ve aynı zamanda bu konuda en önemli uluslararası kaynakları oluşturan 1954 tarihli Hukuk Usulüne Dair Sözleşmesi ile 1970 tarihli Hukukî veya Ticarî Konularda Yabancı Ülkelerde Delil Sağlanması Hakkında Sözleşme’ye taraf olmuştur. Kural olarak, yabancı devletlerden istinabe talep edilmesi halinde öncelikle o devlet ile Türkiye arasında ikili anlaşma veya çok taraflı sözleşme olup olmadığına bakılır. Eğer bir anlaşma veya sözleşme varsa istinabe söz konusu anlaşma veya sözleşme hükümlerine göre yerine getirilir. İstinabe yapılacak devlet ile Türkiye arasında bu konuda bir anlaşma veya sözleşme yoksa, istinabe karşılıklılık esasları çerçevesinde uluslararası adli yardımlaşma kurallarına göre yerine getirilir. Bu durumda, yabancı devlet yetkili makamlarına gönderilecek istinabe talebine esas olmak üzere, yapılması istenen işlemlerin belirtildiği, ilgili adli makamın imza ve mührünü taşıyan bir istinabe talep yazısı düzenlenecektir. Söz konusu talep yazısında, ayrıca davacı ve davalı ile dinlenecek tanıkların isim ve adresleri, kısaca davanın konusu, tanıklara sorulacak sorular ile istinabe konusu diğer hususlar maddeler halinde belirtilecektir. Talep yazısı ile eklenecek evrakın Türkçe aslı veya onaylı örneklerinin, gönderilecek yabancı devletin dilinde yapılmış tercümeleri ile birlikte ikişer takım halinde hazırlanarak Bakanlığımıza gönderilmesi gerekmektedir.

İngiltere, Fransa, Amerika Birleşik Devletleri adres tespitine ilişkin talepleri istinabe ile yapılacak işler kapsamında görmediği için bu ülkeler tarafından kişilerin açık adres tespitine ilişkin istinabe talepleri yerine getirilmemektedir. Bu nedenle İngiltere’de bulunan kişilerin açık adres tespiti isteminin, www.192.com – http://www. electoralcommission. org.uk – http://www.gro.gov.uk web sitelerinden, Fransa’da bulunan kişilerin açık adres tespiti isteminin www.greffe-tc-paris.fr internet adresinden ilgilisi tarafından ücret karşılığı temin edilmesi mümkün olmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan kişilerin açık adres tespiti.ise Dışişleri Bakanlığı’ndan alınan 21/10/2009 tarih ve 913.20/2009/Vaşington/24514 sayılı yazı uyarınca, hakkında araştırma talep edilen kişinin bulunduğu eyalet veya şehirdeki mahalli şirketlere başvurulması halinde olumlu sonuç alınması olasılığının daha yüksek olduğu bilgisine ulaşıldığı bahse konu şirketlere ilişkin rehberlere “http:/www.serve-now.com / ve http:/www.napps.org” internet adreslerinden erişimin mümkün olduğu bildirilmiştir.

Avusturya’da bulunan gerçek kişilere ilişkin açık adres tespiti talepleri Avusturya Adli Makamlarınca yerine getirilmemektedir. Bu nedenle, Avusturya’da bulunan gerçek kişilere ilişkin açık adres tespiti taleplerinin; davacının (talep edenin), davalının doğum tarihini belirtmek suretiyle, “Zentrale Melde Service der Magistratsabteilung 62, Wimbergasse 14-16,1070 Wien adresinde bulunan merkezi kayıt sistemine başvurarak yapılması mümkün bulunmaktadır.

17/12/2010 tarihli ve 27788 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Adalet Bakanlığı’nın Yurt Dışı Tebligat ve İstinabe Taleplerinde Uyulması Gereken Usul ve Esaslara Dair Tebliğ’inin II/A-1 maddesi uyarınca Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti için 20 TL, diğer ülkeler için ise 33 TL posta giderinin alınması, istinabe evrakına pul yapıştırılmaması veya eklenmemesi, Bakanlığımızdan herhangi bir duyuru beklenilmeden gideceği ülkeye göre posta giderinin tespit edilerek, ilgilisince Maliye Bakanlığı’nın “Muhtelif Gelirler” hesabına yatırılmasının sağlanması ve buna dair makbuz örneğinin, Bakanlığımıza gönderilen evraka eklenmesi veya tarih ve sayısının Bakanlığımıza yazılan sevk yazısında belirtilmesi; Almanya ile Kanada’nın Quebec Eyaleti makamlarınca istinabe taleplerimizin yerine getirilmesi için masraf talep edildiğinden, dinlenecek her bir tanık için 550TL avansın ilgilisince mahkeme veznesine depo ettirilmesi ve bu hususun Bakanlığımıza gönderilecek sevk yazısında belirtilmesi; Yurt dışında DNA testi istenen hallerde 3.000TL, kan tahlili yapılması istenen hallerde 1.500 TL, Türkiye’de yapılacak tahlil ve DNA testi işlemlerine esas olmak üzere yurt dışından kan ve doku örneğinin alınması istenen hallerde 500 TL’nin mahkeme veznesine avans olarak depo ettirilerek yabancı mahkemece talep edilecek masrafın ödenmesinden sonra arta kalabilecek meblağın ilgilisine iade edilmesi; Bilirkişi tetkikini gerektiren diğer talimat istemlerinde (hesap incelemesi, sağlık raporu alınması gibi), istinabe masrafı yabancı adlî makam tarafından talep edildiğinde ödenmek üzere, 235.TL’nin mahkeme veznesine avans olarak depo ettirilmesi gerekmektedir. Almanya dışındaki devletler, istinabe taleplerimizin yerine getirilmesi ile ilgili olarak nadiren masraf talep ettiklerinden, bu devletlere gönderilecek taleplerde ilgilisinden posta gideri dışında avans alınmaması, ancak o devlet adlî makamı tarafından talep edilmesi halinde ödenmesini teminen ilgilisinden masrafın ödeneceğine dair bir “Taahhütname” alınması gerekmektedir.

Bununla birlikte yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarının en son bilinen adresinin belirtilmesi ve nüfus kayıt örneğinin gönderilmesi şartıyla ekonomik ve sosyal durumlarının araştırılması hususunda mahkemelerden gelen talepler ilgili Türk vatandaşının bulunduğu yerdeki Türk diplomatik temsilciliklerine gönderilmektedir. Bu durumda masraf yatırılmasına gerek görülmemektedir.